Roślina lecznicza: Liść bluszczu (Hederae folium)

Pochodzenie bluszczu

Bluszcz to roślina o wielowiekowych tradycjach stosowania - zarówno kulturowych, jak i leczniczych.  Już Celtowie czcili go jako „roślinę z zielonym człowiekiem”, bóstwo zimy. Na cześć tego boga dekorowano domostwa bluszczem, jemiołą i ostrokrzewem.  W starożytności bluszcz był rośliną poświęconą bogom. Staroegipski bóg Ozyrys, grecki Dionizos czy rzymski Bachus posiadali wieńce z liści winnego krzewu i bluszczu. Podczas uroczystości Grecy również zakładali wieńce z bluszczu, aby lepiej znosić odurzające działanie wina.  Nawet puchary do picia wina na świętach ku czci Bachusa były udekorowane liśćmi bluszczu.
Bluszczowi przypisywano w czasach antycznych i w średniowieczu istotną rolę jako roślinie leczniczej.  Był on stosowany:

• w schorzeniach śledziony,
• przy czerwonce,
• w chorobach dróg oddechowych,
• przy reumatyzmie i podagrze oraz
• w żółtaczce.

Liście bluszczu, skuteczne przy:

• zapaleniach górnych dróg oddechowych,
• przewlekłym zapaleniu oskrzeli,
• astmie,
• krztuścu,
• kaszlu spazmatycznym i
• kaszlu odruchowym.

Substancje czynne zawarte w bluszczu mają działanie:

• wykrztuśne,
• sekretolityczne,
• łagodzące ból,
• rozkurczowe,
• uspokajające,
• antybiotyczne,
• przeciwwirusowe,
• przeciwgrzybicze.

Zwłaszcza saponiny zawarte w liściach bluszczu pomagają w naturalnym odrywaniu się zalegającej w przebiegu zapalenia oskrzeli wydzieliny i wspomagają leczenie w naturalny sposób. Zwiększa to aktywność rzęskową w oskrzelach, a przez to pomaga w odkrztuszaniu.

Jakie substancje czynne posiada roślina?

Do najważniejszych substancji czynnych zawartych w bluszczu należą:

• saponiny,
• flawonoidy (wtórne metabolity),
• sterole (składniki roślinnych błon komórkowych),
• pierwiastki śladowe,
• minerały.

Udział saponin triterpentynowych w roślinie wynosi nawet do trzech procent. Ważną rolę wśród nich odgrywa alfa-hederyna. Przez włókna nerwowe pobudza ona śluzówkę oskrzeli do produkcji rzadszej wydzieliny. W następstwie tego wydzielina jest łatwiej odkrztuszana. Poza tym alfa-hederyna powoduje zmniejszenie skurczu mięśni oskrzeli, w następstwie czego następuje rozkurczanie dróg oddechowych.  Jest to bardzo korzystne u pacjentów ze spastycznym zapaleniem oskrzeli.

Które części rośliny stosuje się jako surowiec leczniczy?

Do celów medycznych wykorzystywane są wyłącznie liście bluszczu. Odradza się samodzielne leczenie na przykład herbatką z liści bluszczu, gdyż ze względu na wysoką zawartość saponin może ona powodować podrażnienia żołądka i jelit.  Należy również zachować ostrożność w przypadku owoców bluszczu. Są one bardzo trujące i po przeżuciu oraz połknięciu wywołują nudności, wymioty i silną biegunkę.

Skąd wzięła się nazwa bluszczu?

Nazwa botaniczna „Hedera helix“ pochodzi z języka greckiego. „Hedra“ można przetłumaczyć jako „siedzieć” i odnosi się do silnie przywierających korzeni rośliny. „Helix“ (po grecku: helissein) oznacza wić się, oplatać.

Warto wiedzieć

Pojęcie „saponina“ pochodzi z łaciny i oznacza mydło. Ze względu na wysoką zawartość saponin liście bluszczu były używane do produkcji mydlin. Roztwór ten nadawał się do prania wełny oraz jedwabiu i odświeżał wyblakłe kolory.

Gdzie można znaleźć bluszcz?

Ojczyzną bluszczu jest Europa Zachodnia, Środkowa i Południowa. W Europie Północnej rozprzestrzenił się w południowej części Szwecji. Do preferowanych stanowisk rośliny należą wilgotne lasy i łęgi.  Bluszcz pospolity stanowi wyjątek w ramach rodziny araliowatych, ponieważ wszystkie inne araliowate spotyka się tylko w lasach tropikalnych. 

Jak rozpoznać bluszcz pospolity?

Bluszcz należy do rodziny araliowatych (Araliaceae). Jest on spokrewniony z żeń-szeniem i eleuterokokiem kolczastym.  To wiecznie zielone pnącze może wspinać się na wysokość do 20 metrów. Jego sercowate i lancetowate liście są szorstkie i ciemnozielone po stronie górnej. Pokryte włoskami młode listki drewnieją z wiekiem.  Dopiero jesienią siódmego roku roślina zaczyna kwitnąć.  Jej niepozorne kwiaty mają kolor zielonożółty i są zebrane w prostych baldachach. Czarne owoce wielkości grochu dojrzewają w zimie. Są one silnie trujące!

W których lekach roślinnych występują przetwoiry z bluszczu ?

Obecnie często stosuje się wyciągi z bluszczu w lekach przeciwko zapaleniu oskrzeli. Zawarte w syropie Bronchipret® precyzyjne dawki odpowiednio przetworzonych specjalnych ekstraktów z liści bluszczu w połączeniu z ekstraktami z ziela tymianku działają przeciwkaszlowo, przeciwzapalnie i sekretolitycznie. Ponadto mają one działanie rozkurczowe i zwalczają drobnoustroje wywołujące przeziębienie.