Roślina lecznicza: Liść bluszczu (Hederae folium)

Pochodzenie bluszczu
Bluszcz to roślina o wielowiekowych tradycjach stosowania - zarówno kulturowych, jak i leczniczych. Już Celtowie czcili go jako „roślinę z zielonym człowiekiem”, bóstwo zimy. Na cześć tego boga dekorowano domostwa bluszczem, jemiołą i ostrokrzewem. W starożytności bluszcz był rośliną poświęconą bogom. Staroegipski bóg Ozyrys, grecki Dionizos czy rzymski Bachus posiadali wieńce z liści winnego krzewu i bluszczu. Podczas uroczystości Grecy również zakładali wieńce z bluszczu, aby lepiej znosić odurzające działanie wina. Nawet puchary do picia wina na świętach ku czci Bachusa były udekorowane liśćmi bluszczu.
Bluszczowi przypisywano w czasach antycznych i w średniowieczu istotną rolę jako roślinie leczniczej. Był on stosowany:
- w schorzeniach śledziony,
- przy czerwonce,
- w chorobach dróg oddechowych,
- przy reumatyzmie i podagrze oraz
- w żółtaczce.
Liście bluszczu, skuteczne przy:
- zapaleniach górnych dróg oddechowych,
- przewlekłym zapaleniu oskrzeli,
- astmie,
- krztuścu,
- kaszlu spazmatycznym i
- kaszlu odruchowym.
Substancje czynne zawarte w bluszczu mają działanie:
- wykrztuśne,
- sekretolityczne,
- łagodzące ból,
- rozkurczowe,
- uspokajające,
- antybiotyczne,
- przeciwwirusowe,
- przeciwgrzybicze.
Zwłaszcza saponiny zawarte w liściach bluszczu pomagają w naturalnym odrywaniu się zalegającej w przebiegu zapalenia oskrzeli wydzieliny i wspomagają leczenie w naturalny sposób. Zwiększa to aktywność rzęskową w oskrzelach, a przez to pomaga w odkrztuszaniu.
Jakie substancje czynne posiada roślina?
Do najważniejszych substancji czynnych zawartych w bluszczu należą:
- saponiny,
- flawonoidy (wtórne metabolity),
- sterole (składniki roślinnych błon komórkowych),
- pierwiastki śladowe,
- minerały.
Udział saponin triterpentynowych w roślinie wynosi nawet do trzech procent. Ważną rolę wśród nich odgrywa alfa-hederyna. Przez włókna nerwowe pobudza ona śluzówkę oskrzeli do produkcji rzadszej wydzieliny. W następstwie tego wydzielina jest łatwiej odkrztuszana. Poza tym alfa-hederyna powoduje zmniejszenie skurczu mięśni oskrzeli, w następstwie czego następuje rozkurczanie dróg oddechowych. Jest to bardzo korzystne u pacjentów ze spastycznym zapaleniem oskrzeli.
Które części rośliny stosuje się jako surowiec leczniczy?
Do celów medycznych wykorzystywane są wyłącznie liście bluszczu. Odradza się samodzielne leczenie na przykład herbatką z liści bluszczu, gdyż ze względu na wysoką zawartość saponin może ona powodować podrażnienia żołądka i jelit. Należy również zachować ostrożność w przypadku owoców bluszczu. Są one bardzo trujące i po przeżuciu oraz połknięciu wywołują nudności, wymioty i silną biegunkę.
Skąd wzięła się nazwa bluszczu?
Nazwa botaniczna „Hedera helix“ pochodzi z języka greckiego. „Hedra“ można przetłumaczyć jako „siedzieć” i odnosi się do silnie przywierających korzeni rośliny. „Helix“ (po grecku: helissein) oznacza wić się, oplatać.
Warto wiedzieć
Pojęcie „saponina“ pochodzi z łaciny i oznacza mydło. Ze względu na wysoką zawartość saponin liście bluszczu były używane do produkcji mydlin. Roztwór ten nadawał się do prania wełny oraz jedwabiu i odświeżał wyblakłe kolory.
Gdzie można znaleźć bluszcz?
Ojczyzną bluszczu jest Europa Zachodnia, Środkowa i Południowa. W Europie Północnej rozprzestrzenił się w południowej części Szwecji. Do preferowanych stanowisk rośliny należą wilgotne lasy i łęgi. Bluszcz pospolity stanowi wyjątek w ramach rodziny araliowatych, ponieważ wszystkie inne araliowate spotyka się tylko w lasach tropikalnych.
Jak rozpoznać bluszcz pospolity?
Bluszcz należy do rodziny araliowatych (Araliaceae). Jest on spokrewniony z żeń-szeniem i eleuterokokiem kolczastym. To wiecznie zielone pnącze może wspinać się na wysokość do 20 metrów. Jego sercowate i lancetowate liście są szorstkie i ciemnozielone po stronie górnej. Pokryte włoskami młode listki drewnieją z wiekiem. Dopiero jesienią siódmego roku roślina zaczyna kwitnąć. Jej niepozorne kwiaty mają kolor zielonożółty i są zebrane w prostych baldachach. Czarne owoce wielkości grochu dojrzewają w zimie. Są one silnie trujące!
W których lekach roślinnych występują przetwoiry z bluszczu ?
Obecnie często stosuje się wyciągi z bluszczu w lekach przeciwko zapaleniu oskrzeli. Zawarte w syropie Bronchipret® precyzyjne dawki odpowiednio przetworzonych specjalnych ekstraktów z liści bluszczu w połączeniu z ekstraktami z ziela tymianku działają przeciwkaszlowo, przeciwzapalnie i sekretolitycznie. Ponadto mają one działanie rozkurczowe i zwalczają drobnoustroje wywołujące przeziębienie.