Rośliny lecznicze: Niepokalanek mnisi

Niepokalanek mnisi

Niepokalanek mnisi (Vitex agnus-castus) należy do rodziny jasnowatych (Lamiaceae), roślin o dużym znaczeniu medycznym. Już w czasach starożytnych był on stosowany do celów medycznych i rytualnych.

Pomoc przy dolegliwościach na tle hormonalnym

Niepokalanek mnisi jest niezwykle skuteczny w łagodzeniu dolegliwości hormonalnych u kobiet. Często jest on stosowany przy zaburzeniach miesiączkowania lub do łagodzenia zespołu przedmiesiączkowego (PMS). Niepokalanek mnisi jest skutecznym antidotum w przypadku bolesnego miesiączkowania (dysmenorrhoea) oraz mastodynii, czyli obrzmienia piersi połączonego z ich bólem. Roślina ta jest pomocna także przy dolegliwościach związanych z menopauzą.

Działanie regulujące cykl

Wysuszone owoce niepokalanka działają regulująco na cykl miesięczny. Mają one działanie zbliżone do wydzielanych przez organizm substancji semiochemicznych, dopamin, obniżając w ten sposób wydzielanie hormonu prolaktyny. Dzięki temu przyczyniają się do przywrócenia równowagi hormonalnej. Umożliwiają w ten sposób wyregulowanie cyklu miesiączkowego, złagodzenie objawów napięcia przedmiesiączkowego, takich jak napięcie, obrzmienie i ciężkość piersi, zmniejszają drażliwość, powodują zmniejszenie gromadzenia się wody w nogach i rękach, ustąpienie dolegliwości trawiennych i rzadsze występowanie bólów głowy lub migreny.
Niepokalanek mnisi reguluje również cykl miesięczny u kobiet planujących dzieci, gdyż zawarte w nim substancje czynne wpływają regulująco na gospodarkę hormonalną, zapewniając ich naturalną równowagę. Dzięki obniżeniu zbyt wysokiego poziomu prolaktyny hormon folikulotropowy (FSH) powoduje „punktualne“ jajeczkowanie. W drugiej połowie cyklu miesięcznego wytwarzany jest w ciele kobiety progesteron. Zwiększone wydzielanie progesteronu przygotowuje błonę śluzową macicy na zagnieżdżenie się zapłodnionego jajeczka.

Historia niepokalanka mnisiego

Pochodzenie

W czasach starożytnych niepokalanek mnisi był roślina kultową. W Atenach kobiety w czasie Tesmoforii, trwającego osiem dni święta płodności ku czci bogini Demeter, przyozdabiały się kwiatami niepokalanka i kładły jego liście do łoża, aby w ten sposób pokazać swoją czystość. Już w IV wieku p.n.e. Hipokrates, ojciec nowoczesnej medycyny, zalecał przyjmowanie liści niepokalanka wymieszanych z winem w celu zapobiegania krwotokom i przyspieszenia wydalenia łożyska.

Zastosowanie w średniowiecznych klasztorach

W średniowiecznych klasztorach owoce niepokalanka były stosowane w zastępstwie pieprzu w kuchni klasztornej. Oprócz zastosowania w kuchni niepokalanek mnisi miał pomagać siostrom zakonnym w zachowaniu czystości. Do tych samych celów służyły amulety wykonane z niepokalanka. Niepokalanek mnisi był więc uprawiany w niemal każdym ogrodzie przyklasztornym. Jako roślina lecznicza był ponadto stosowany w leczeniu ran, bólów w podbrzuszu oraz puchliny wodnej, chorób śledziony i wątroby.

Gdzie rośnie niepokalanek mnisi?

Niepokalanek mnisi pochodzi z obszarów basenu Morza Śródziemnego, Azji Południowo-Zachodniej oraz Krymu. W krajach takich jak Hiszpania i Włochy jest nadal rośliną dziko rosnącą. Najczęstsze stanowiska to gęste gleby leśne i tereny przy sadzawkach. Tutaj fioletowo-niebieskie kwiaty zdobią w lecie brzegi zbiorników wodnych i strumieni.

Jak rozpoznać niepokalanek mnisi?

Niepokalanek mnisi jest krzewem lub drzewem dorastającym nawet do sześciu metrów. Spiczaste, osiągające długość do dziesięciu centymetrów liście o palczastym kształcie mają długie szypułki. Od góry mają ciemnozieloną barwę, zaś od dołu są białawe, omszałe i wydzielają intensywny zapach. Gałęzie niepokalanka są czworokątne i pokryte szarym meszkiem. Niepokalanek kwitnie od lipca do września. Małe, pachnące, bladoniebieskie do jasnofioletowych lub białe kwiaty tworzą podłużne kwiatostany. Dojrzewają w nich czerwono-czarne owoce o wielkości ziarna pieprzu. Po wysuszeniu są one stosowane w medycynie.

Skąd niepokalanek mnisi wziął swoją nazwę?

Roślina znana jest również pod nazwą niepokalanek pieprzowy lub mnisi pieprz. Naukowa nazwa rośliny: Vitex agnus-castus, gdzie „agnus“ oznacza „baranka“, a „castus“ to „wstrzemięźliwy“. Nazwa „mnisi pieprz“ wywodzi się od stosowania zioła jako zamiennika pieprzu w klasztornej kuchni. Spożywanie rośliny miało zmniejszać popęd seksualny mniszek, a tym samym pomagać w zachowaniu celibatu.

W jakich lekach roślinnych stosowany jest niepokalanek mnisi?

Działanie niepokalanka mnisiego jest znane już od dawna i wykorzystywane w terapiach różnych dolegliwości. Dopiero jednak przeprowadzone przez firmę Bionorica badania naukowe pozwoliły na wyjaśnienie farmakologicznego sposobu działania rośliny. Preparaty Mastodynon® i Cyclodynon® zawierają niepokalanek mnisi. Zastosowany w nich specjalny ekstrakt z niepokalanka został pozyskany z roślin przy użyciu specjalnej, opatentowanej metody i zapewnia bardzo dobrą skuteczność.