Rosliny lecznicze: Ziele tysiącznika (Centauri herba)
Pochodzenie i zastosowanie tysiącznika (centurii)
Tysiącznik to roślina o gorzkim smaku, która była ceniona już w czasach starożytnych. Centaur Chiron używał z powodzeniem ziela tysiącznika do leczenia swoich trudno gojących się ran. Również Hipokrates, Arystoteles i Pliniusz znali siłę działania i skuteczność tej rośliny. Stosowali ją jako antidotum na dolegliwości żołądkowe.
Zawarte w zielu tysiącznika substancje goryczkowe pobudzają wydzielanie śliny oraz aktywność trzustki, wątroby i woreczka żółciowego.
Tysiącznik jest również obecnie stosowany w przypadku następujących dolegliwości:
- zaburzeń trawienia,
- uczucia pełności
- wzdęć
- utraty łaknienia
- chorób układu krążenia
- zapalenia pęcherza moczowego
Jakie jest działanie tysiącznika?
Tysiącznik ma uniwersalne zastosowanie. Jest stosowany szczególnie w dolegliwościach układu trawiennego. Zawarte w nim substancje goryczkowe pobudzają wydzielanie śliny, wytwarzanie soków żołądkowych oraz aktywność trzustki, wątroby i woreczka żółciowego. W ten sposób zioło łagodzi dolegliwości trawienne i pobudza ruchy perystaltyczne żołądka i jelit. Poza tym zawarte w zielu tysiącznika substancje goryczkowe mają działanie antybakteryjne. Hamują przez to wzrost i namnażanie się szkodliwych bakterii.
Ziele tysiącznika ma działanie:
- uspokajające
- antybakteryjne
- tonizujące
Jakie składniki posiada ziele tysiącznika?
Tysiącznik zalicza się do rodziny goryczkowatych, przez co należy do surowców goryczowych. Roślina zawiera glikozydy irydowe jako główne substancje czynne. Niektóre z tych glikozydów należą do najbardziej gorzkich substancji roślinnych występujących w naturze. Wywołują one odruchy poprzez receptory smaku gorzkiego znajdujące się u nasady języka. W następstwie stymulują wydzielanie śliny i zwiększają produkcję soków żołądkowych o około 20 do 80 procent.
Pozostałymi składnikami tysiącznika są olejki eteryczne oraz wtórne metabolity, do których należą:
- flawonoidy,
- fenylopropan i
- trójterpeny.
Które części rośliny stosuje się jako surowiec leczniczy?
Częściami rośliny szczególnie bogatymi w substancje goryczkowe są łodygi i kwiaty tysiącznika. Liście rośliny z kolei niemal ich nie zawierają. Do produkcji leków roślinnych stosuje się wszystkie nadziemne części rośliny, korzeń jest tutaj nieprzydatny.
Skąd wzięła się nazwa tysiącznika?
Nazwa gatunkowa „Centaurium” pochodzi z łaciny. Składa się ona ze słów „centum” i „aurum”. „Centum” oznacza „sto”, a „aurum” można przetłumaczyć jako „złoto” lub „złoty talar”. Oprócz pochodzenia łacińskiego nazwa centuria jest również wyjaśniona w przekazach. Tysiącznik - Centaurium erythraea - zawdzięcza bowiem swoją łacińską nazwę centaurowi Chironowi, który posiadł wiedzę o uzdrawianiu. Zgodnie z podaniem mityczna postać, jaką był Chiron - pół-człowiek, pół-koń - leczył tysiącznikiem ranę na nodze. Swoją bogatą wiedzę o działaniu roślin medycznych miał on przekazać greckim bohaterom Achillesowi i Asklepiosowi.
Liczne nazwy ludowe tysiącznika wskazują na różnorodne zastosowania rośliny w medycynie. Należą do nich:czerwieniec, żółć ziemna, goryczka czerwona].
Skąd pochodzi tysiącznik?
Ojczyzną tysiącznika są dalekie tereny Europy i Azji. Preferuje on suche, nasłonecznione stanowiska, np. przy drogach lub na suchych łąkach. Większe skupiska rośliny rosną głównie na żyznych glebach gliniastych. Tysiącznik można znaleźć na wysokości do 1400 metrów n.p.m. Niestety, bardzo rzadko można go dziś znaleźć jako roślinę dziko rosnącą. Aby uniknąć wymarcia tysiącznika, został on objęty ochroną gatunkową. Dziko rosnącego tysiącznika nie wolno zbierać, uszkadzać ani wyrywać.
Jak wygląda tysiącznik?
Tysiącznik należy do rodziny goryczkowatych (Gentianaceae). Dorasta on do 50 centymetrów. Z rozety liści osadzonej na ziemi wyrastają proste, czworokątne łodygi z liśćmi o lancetowatej blaszce, rozmieszczonymi naprzeciwlegle. Górna część łodygi silnie się rozgałęzia. W okresie od lipca do września tworzą się liczne dzwonkowate, pięciopłatkowe kwiaty o barwie różowej lub fioletowej. Kwiaty są otoczone kielichem z białą rurką korony zakończoną pięcioma czerwonymi płatkami. Gdy świeci słońce, otwierają się one, tworząc gwiazdę. Owocem rośliny są torebki o wielkości od siedmiu do dziesięciu milimetrów. Torebka zawiera w swoim wnętrzu liczne niewielkie brązowe nasiona ze wzorem.
W jakich lekach roślinnych stosowany jest tysiącznik?
Canephron®* zawiera wyciągi z tysiącznika, liści rozmarynu oraz korzenia lubczyku ogrodowego. Działania substancji roślinnych zawartych w leku Canephron®* uzupełniają się wzajemnie. Działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe powoduje złagodzenie uczucia pieczenia i bólu przy oddawaniu moczu, zaś działanie przeciwskurczowe pozwala na zmniejszenie skurczów pęcherza. Uczucie parcia na pęcherz i skurczu ustępuje. Dzięki działaniu antyadhezyjnemu przywieranie bakterii do ścianek pęcherza jest utrudnione, co ułatwia wypłukiwanie chorobotwórczych bakterii. Zapobiega to również nawrotom infekcji.
Dzięki unikalnemu połączeniu trzech substancji czynnych Canephron®*:
- zmniejsza ból i pieczenie1
- ułatwia oddawanie moczu2
- redukuje liczbę nawrotów infekcji3
Poza tym Canephron®* jest lekiem o bardzo dobrej tolerancji.
*dotyczy leku Canephron® N – krople, Canephron® - tabletki drażowane
1 Ivanov et al., An open-label, non-randomized, multicenter, interventional study to investigate the safety and efficacy of Canephron® N in the management of uncomplicated urinary tract infections (ulJTI), Oinical Phytosdence (2015) 1:7.
2 Brenneis et al. (2012). Spasmolytic activity of Canephron® N on the contractility of isolated urinary bladder. 13th International Congress of Ethnophanmacology, Graz, Austria, Congress Posterh.
3 Ivanov D. et al. Therapeutical effect,; of Canephron® N -" in treatment of urinary tract infections in diabetes II patients with metabpolic syndrome, Zdorov'ya Ukrainy (17)2005.